با دعاي كميل !

با دعاي كميل !

ملاحظه مي كنيم كه امير بيان و بنان حضرت علي (ع) در دعاي كميل ؛ بعد از بيان اسماء و صفات الهي (باسمائك التي .... ؛ بعلمك الذي ... ؛ و بجبروتك التي .... وارد نحوه استغفار از همه گناهان مي شود. از جمله از آن عبارت هاي نوراني اين جمله است كه : 

(اَللّهُمَّ!.. اغْفِرْ لِي الذُّنُوبَ الَّتي تُغَيِّـرُ النِّعَمَ ...)

خدايا ! .... ببخش آن گناهانی را که نعمت را می گيرد / تغيير مي دهد....

نكته ها :

1. بناي خداي متعال بر تغيير نعمت هاي اعطايي به بندگانش نيست. چرا كه اين بر خلاف كرم الهي است :

تو مگو ما را بدان شه بار نيست                 با كريمان كارها دشوار نيست

و يا به نقل از عطار در منطق الطير :

      در كوي تو رسم سرفرازي اين است               مستان تو را كـمينه بازي اين است

      بـا اين همه رتبـه هيـچ نـتوانـم گفت               شايد كه تو را بنده نوازي اين است

2. عبد با سوء اختيار در افعال و اعمالش ؛ اقدام به كاري مي كند كه براي او سلب اين نعمت مي شود و آن " كفران نعمت " است.

3. كفران نعمت : عبارت است از بهره برداري از نعمت در غير آن چيزي كه دستور و امر الهي است. زماني كه خداي متعال نعمتي را به بنده اي اعطاء مي كند ؛ به انسان مي آموزد كه از اين نعمت چگونه و در چه مسيري استفاده نمايد. (رسول دروني : عقل – رسول بيروني :‌ انبياء – فطرت و... ) 

4. در يك روايت زيبا از امام سجاد (ع) مصاديقي ذكر شده است و به برخي از گناهان و اثرات بد آن ها اشاره شده است، كه ما برخي از فقرات آن را براي تان را ذكر مي كنيم:ُ «الذُّنُوبُ الَّتِي تُغَيِّرُ النِّعَمَ الْبَغْيُ عَلَى النَّاسِ وَ الزَّوَالُ عَنِ الْعَادَةِ فِي الْخَيْرِ وَ اصْطِنَاعُ الْمَعْرُوفِ وَ كُفْرَانُ النِّعَمِ وَ تَرْكُ الشُّكْرِ قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِنَّ اللَّهَ لا يُغَيِّرُ ما بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا ما بِأَنْفُسِهِمْ ، یعنى: «گناهانى که موجب تغییر نعمت الهى مى شوند، عبارتند از: ظلم بر مردم، کار خیرى را که به آن عادت کرده یا عمل معروفى را ترک کند. و کفران نعمت و ترک شکر نماید که خداوند متعال مى فرماید:«خداوند، حال هیچ قومى را دگرگون نخواهد کرد تا زمانى که خود آن قوم، حالشان را تغییر دهند.»

(به تعبير امام سجاد ع پنچ گناه است كه موجب تغيير گناهان است: 1 ـ ستم به مردم . 2 ـ از دست دادن روحيه ى عادت در خير . 3 ـ كناره گرفتن از نيكوكارى . 4 ـ كفران نعمت . 5 ـ ترك سپاسگذارى و شكر .)

نگاهي ديگر . بياني ديگر  :

به آيه دوم سوره ملك توجه كنيد :

الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَالْحَيَاةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا وَهُوَ الْعَزِيزُ الْغَفُورُ

آن كس كه مرگ و حيات را آفريد تا شما را بيازمايد كه كدام يك از شما بهتر عمل مى‏كنيد، و او شكست‏ناپذير و بخشنده است. (‌ملك 2 )

1- خداوند نمي فرمايد " اكثر عملا " ‌بلكه مي فرمايد " احسن عملا " (كداميك بهتر عمل مي كنيد نه بيشتر )

2.جمله" لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا" بيانگر هدف از خلقت موت و حيات است، و با در نظر گرفتن اينكه كلمه" بلاء" (كه مصدر ليبلوكم است) به معناى امتحان است، معناى آيه چنين مى‏شود: خداى تعالى شما را اينطور آفريده كه نخست موجودى زنده باشيد، و سپس بميريد، و اين نوع از خلقت مقدمى و امتحانى است، و براى اين است كه به اين وسيله خوب شما از بدتان متمايز شود، معلوم شود كدامتان از ديگران بهتر عمل مى‏كنيد، و معلوم است كه اين امتحان و اين تمايز براى هدفى ديگر است، براى پاداش و كيفرى است كه بشر با آن مواجه خواهد شد.( الميزان ج 19 ص 585)

3. علامه طباطبايي در تفسير الميزان مي فرمايد اين آيه اشاره‏اى هم به اين نكته دارد كه مقصود بالذات از خلقت ؛‌ رساندن جزاى خير به بندگان بوده، چون در اين آيه سخنى از گناه و كار زشت و كيفر نيامده، تنها عمل خوب را ذكر كرده و فرموده خلقت حيات و موت براى اين است كه معلوم شود كداميك عملش بهتر است.

4.مرحوم طبرسي نيز در خصوص " أَحْسَنُ عَمَلًا "‌ يعنى اخلص و اصوب، خالص اين است كه براى خدا باشد و صواب اين است كه به صورتى انجام شود كه به آن صورت امر شده است.( تفسير جوامع الجامع ج 6 ص 374)

5. از پيامبر صلّى اللَّه عليه و آله روايت شده است كه حضرت اين آيه را تلاوت كرده ؛ سپس فرمودند: ايّكم احسن عقلا و ... و عقل كداميك از شما نيكوتر است و پرهيزتان از محرّمات الهى بيشتر و در اطاعت خدا سريع تر هستيد، (تفسير جوامع الجامع ج 6 ص 374)

6. " لِيَبْلُوَكُمْ ... " نشان مى‏دهد كه مقصد اصلى از خلقت، انسانهاى نيكو كار است انسانهاى بد كار و ناشايست بالتبع بوده و مورد نظر خدا نيستند. در اين آيه مى‏خوانيم كه غرض از مرگ و حيات احسن عمل بودن انسانست (تفسير أحسن الحديث، قرشي -  ج‏11، ص: 253 )

7. سوره هود مى‏خوانيم، مقصود از خلقت آسمانها و زمين نيز همين است: وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا.  احسن عمل بودن عبارت اخراى بندگى خداست و در آيه وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِيَعْبُدُونِ ذاريات/ 56 مى‏خوانيم كه مقصود از خلقت جن و انس نيز همان است.

8. پس محور خلقت و غرض از اين همه اعمال قدرت از جانب خدا آن است كه: انسان به دنيا آيد و نيكو كار باشد، عجبا!!، خدا با چه چشمى به انسان نگاه مى‏كند؟!!!

9. خوبتر بودن عمل در نظر است نه زيادتر بودن آن مگر آنكه اكثر توأم با احسن باشد، عمل خوبتر آنست كه داراى شرائط و نيت صحيح است.

منابع اصلي :

تفسير الميزان – علامه طباطبايي

تفسير جوامع الجامع – فضل بن حسن طبرسي

تفسير احسن الحديت – قرشي

بحارالانوار – علامه مجلسي

معاني الاخبار - مرحوم صدوق